Οι πρώτοι κάτοικοι που αφίχθηκαν στο Ωραιόκαστρο, άλλοι μεν κατασκεύασαν πρόχειρες κατοικίες από πλιθιά, μικρών διαστάσεων, επειδή τα οικονομικά τους ήταν προβληματικά και οι ανάγκες πλείστες όσες, άλλοι δε φιλοξενήθηκαν στα χαμηλά, στενόμακρα σπίτια που εγκατέλειψαν οι Τούρκοι κατά την αναχώρησή τους στην περιοχή του Παλαιοκάστρου. Και τα σπίτια αυτά ήταν πρόχειρα στην κατασκευή, ετοιμόρροπα και πρωτόγονα στην εμφάνιση.
Μεγάλες οι δυσκολίες προσαρμογής στις νέες συνθήκες των πρώτων κατοίκων. Όλοι όσοι ήρθαν στο Ωραιόκαστρο στα πρώτα χρόνια αλλά και στα κατοπινά δεν ήταν στο επάγγελμα γεωργοί. Γι’ αυτούς οι δυσκολίες προσαρμογής ήταν μεγαλύτερες, διότι ήταν υποχρεωμένοι να μάθουν να ασκήσουν το νέο επάγγελμα του γεωργού και διότι όλοι αυτοί ήταν άνθρωποι διαφόρων επαγγελμάτων και βρέθηκαν στο Ωραιόκαστρο από ανάγκη. Παρασύρθηκαν από συγγενείς και φίλους και πατριώτες που προηγήθηκαν. Και ήταν πολύ φυσικό να παρασυρθούν πολλές φορές και χωρίς τη θέλησή τους, παρά το γεγονός ότι ήταν συνηθισμένοι να ζουν σε πόλείς στον εγκαταλειφθέντα Πόντο για να βρίσκονται κοντά σε γνώριμους ανθρώπους, τους οποίους ο καθένας απ’ αυτούς θεωρούσε σαν στήριγμα τα πρώτα χρόνια της εγκατάστασης και αποκατάστασης στην πατρίδα. Γιατί γνώριζαν πολύ καλά τις δυσκολίες και τις στερήσεις που είχαν να αντιμετωπίσουν. Πέρα απ’ αυτό ήταν και το πρόβλημα των κοινωνικών, των ανθρώπινων σχέσεων, που δεν ήταν δυνατό να δημιουργηθεί μέσα σε άγνωστο περιβάλλον με ξένους ανθρώπους στη μητροπολιτική πατρίδα, στους καινούργιους συμπατριώτες, με τους οποίους για να γνωριστούν και να αποκτήσουν σχέσεις και φιλίες έπρεπε να μεσολαβήσουν αρκετά χρόνια.
Οι ακραιφνείς Έλληνες του μακρινού Πόντου, παρά τις σφαγές και την απάνθρωπη συμπεριφορά των τουρκικών αρχών και των παρακρατικών οργανώσεων που οργίαζαν πριν από την ανταλλαγή των πληθυσμών, διατήρησαν τα ελληνικά ήθη και έθιμα, τα σχολεία που συντηρούνταν από εισφορές πλουσίων οικογενειών του Πόντου, για να είναι δυνατή και συνεχής μέσα στη μακραίωνη ιστορία του Πόντου η διατήρηση της γλώσσας και της θρησκείας.
Οι πρώτοι κάτοικοι
